Jászberény

Kulturalne i gospodarcze centrum Jászság: Jászberény

Jászberény to 28-tysięczne miasto położone 80 km od Budapesztu, 40 km od gór Mátra, przy zbiegu rzek  Zagyva i Tarna, na północno-zachodnim obrzeżu Niziny Węgierskiej, charakteryzujące się swoistymi geograficznymi, historycznymi i etnograficznymi cechami.
Tereny te są   łącznikiem pomiędzy Niziną Węgierską i górami Mátra, których linie, w czasie czystej pogody dobrze równiez widać z Jászberény.
Region Jászság -  znaczna część otoczenia miasta, jeszcze do dzisiaj zachowuje swój dawny charakter. Niezapomniane wrażenia zostawiają po sobie spacer brzegiem rzeki Zagyva, teren rezerwatu Hajta oraz romantyczna, niemalże dziewicza, zalesiona wyspa starej rzeki Zagyva.
Rzeka Zagyva
Teren rezerwatu Hajta

Azjatyckiego pochodzenia Jászowie (Jászok), przywędrowali do Niecki Karpackiej wraz z Kunami (Kunok) w XIII wieku i w zamian za służbę wojskową otrzymali od króla węgierskiego pozwolenie na osiedlenie się na terenie trzech dzielnic:  Jászság, Kiskunság i Nagykunság .
Węgierscy panujący obdarzyli  Jasów (Jászok) i Kunów (Kunok) szczególnymi przywilejami. Przez stulecia, niezależnie od królewskich okręgów wojewódzkich, żyli na terenie autonomicznym, wolno gospodarowali na ziemi uprawnej. Głównym centrum zarządzania, duchownym i kościelnym było miasto Jászberény. Podczas panowania imperium tureckiego, w 1702 roku, cesarz Lipót I sprzedał ten teren Zakonowi Rycerzy Niemieckich i tym samym zniesiono autonomię, a mieszkańcy stali sie ich poddanymi.
Dawna siedziba Trzeciej Dzielnicy Jászkun obecnie Sąd Miejski
Pomnik Kapitana Jász

Jásowie (Jászok) i Kunowie (Kunok) postanowili wszelkimi siłami odzyskać wolność, w tym celu  zadłużając sie, uzbierali tyle pięniędzy, aby móc zapłacić kwotę  równą cenie sprzedaży. W 1745 roku cesarzowa Maria Teresa powrotnie przywróciła im  autonomię i ziemię. Było to wydarzenie zwane redempcją (redemptio) czyli tzw. „wykupieniem się”, a uznaje się to za szczególny fakt w historii wegierskiej.
Po 1745 roku Jászság, Kiskunság i Nagykunság zaczęły sie rozwijać. Posiadacze ziemscy  kolektywnie gospodarowali  na swoich ziemiach, nie było ani biednych ani bogatych,  wszyscy reprezentowali średnią klasę. Do 1876 roku, to znaczy do momentu wprowadzenia reformy zarządzania, centrum dzielnicy „ Trójki”  było miasto Jászberény, które obecnie stanowi cetrum regionu Jászság.
O wydarzeniach z przeszłości, o pamiątkach, informuje nas szczegółowo wystawa w Jász Muzeúm, które jest  jednym  z najstarszych oficjalnie działających  w kraju,  a  założone zostało przez  miasto Jászberény w 1873 roku dla   gromadzenia zbiorów. Możemy tu obejrzeć symbol Jasów (Jászok) – Róg Lehela -  skarb narodowy, rzeźbiony w kości słoniowej , pochodzacy z XI – XII wieku.
Wystawa stała prezentuje pochodzenie Jasów (Jászok), ich wędrówki, osiedlenie się na terenie Węgier, gospodarkę, życie plemienia, wielobarwność  tradycyjnego rękodzieła, duchowe i kulturowe wartości miasta i  regionu.
Obok bogatego materiału historycznego znajdują tu miejsce wystawy czasowe, mające na celu prezentację  twórczości wielu  artystów.
Róg Lehela

Muzeum Jasów
(Jászok)

                                                                                               
Wyruszając z centrum miasta, podczas jednego wielkiego spaceru, możemy zapoznać się z  zabytkami w stylu barokowym, klasycystycznym, z pomnikami znajdującymi się  w zadbanym parku, czy też z  odrestaurowanymi budynkami.
Urząd Miasta
Rokokowe rzeźby nad
brzegiem rzeki
Zagyva
Plac zabaw na wyspie Małgorzaty
Pomnik dziewczyny z
dzbankiem

Założona w 1917 roku  Średnia Szkoła Pedagogiczna, od 1-go stycznia 2000 roku działa jako Wydział Wyższej Szkoły w Jászberény przy Uniwersytecie.
Świętego Stefana (Szent István Egyetem) z siedzibą w Gödöllö. Wiodący profil uczelni stanowi dalej nauczanie początkowe,  ale obok niego odbywa się kształcenie na kierunku informatyk biblioteczny, organizator kulturalny, pedagog socjalny, menedżer d/s kształcenia kadr.
Wydział Wyższej Szkoły w Jászberény przy Uniwersytecie
Świętego Stefana (Szent István Egyetem)            
Arboretum Wydziału WS w Jászberény przy USI.
Pierwsze gimnazjum w Jászság założono w 1767 roku, które  w 1779 roku umiejscowione zostało w Jászberény. Początkowo była to szkoła kościelna, która  od 1896 roku przekształcona została w  szkołę świecką. Dzisiaj obok gimnazjum Lehela ( Lehel Vezér Gimnazium) w mieście znajdują się trzy szkoły średnie, dwie szkoły podstawowe i Szkoła Muzyczna im.Palotásy János. Do placówek oświatowych uczęszcza  około 6000 uczniów. Jászberény dzisiaj to centrum oświatowe Jászság.
Gimnazjum im. Wodza Lehela (Lehel Vezér)
Śródmiejska Szkoła Podstawowa

Podczas osiedlania się Jasów (Jászok) na wiarę chrześcijańską sprowadzali ich, Franciszkanie, którzy zbudowali w 1472 roku pierwszy kościół a później założyli też klasztor. Turcy podpalając zniszczyli tę budowlę, a w 1586 roku kościół i klasztor przekształcili w zamek palisadowy.
W 1690 roku powrócili Franciszkanie, którzy odnowili kościół,  a w 1730 roku wybudowali obok niego klasztor.
Kościół i klasztor p.w. Jezusa
Wejście główne do kościoła p.w. Jezusa
Na placu głównym miasta, pierwszy kościół wybudowano w 1332 roku, w stylu gotyckim. Kilkakrotne trzęsienia ziemi znacznie go uszkodziły - dzisiejszą barokową formę otrzymał w 1782 roku. Szczyt wieży Głównego Kościoła Katolickiego p.w. Najświętszej Panny Marii zdobi kopia węgierskiej  Świętej Korony. Obok kościoła znajduje się wybudowana w 1763 roku i w 1893 roku powiększona Plebania Główna Kościoła Katolickiego.
Kościół Główny
Pomnik z okresu I wojny światowej
Trzeci, katolicki kościół znajdujemy na placu Świętej Studni. Wierni w 1781 roku wybudowali tu najpierw kaplicę, której dzisiejszą formę nadano w 1842 roku.
Koncert chórów w kościele Świętej Studni
Kościół Świętej Studni
W XVI wieku pojawiają się  w Jászberény reformaci. Pomimo małej liczby członków zgromadzenia reformackiego, udało im się w 1783 roku wybudować własny kościół.
Kościół reformacki
Wnętrze kościoła reformackiego

Dumnie i z godnością – imprezami trwającymi kilka dni -  miasto Jászberény w 1995 roku świętowało 250. rocznicę redempcji (redemptio). Uroczystości te spotkały się z pozytywną opinią mieszkańców, co przyczyniło się do tego, że władze samorządowe miasta Jászberény i organizatorzy z dużym zaangażowaniem  od 1996 roku corocznie, organizuja programy pn. „Lato w Jászberény”, które stanowią cykl bogaty w wydarzenia historyczne i pielęgnują dziedzictwo kulturowe.
W ramach tego programu o wiele wcześniej zespół Tańca Ludowego „Jászság”, rozpoczął Międzynarodowe Warsztaty Taneczne i Obóz Muzyczny tzw. „Festiwal Csangó”, a uczestniczą w nim  mołdawscy, gimescy i inni żyjacy poza granicami Węgrzy, czy też inne europejskie mniejszości narodowe pielęgnujące tradycje. Festiwal ten stanowi centralny punkt lata w Jászberény. Międzynarodowe Targi Miodu i Spotkanie Pszczelarzy zawsze przyciągały do Jászberény amatorów tej profesji. Trzeba przyznać, że te wszystkie trzy  imprezy przyciągają do miasta wiele tysięcy turystów krajowych i zagranicznych .
Bardzo popularne są koncerty muzyki rozrywkowej i poważnej,  różnorodne wystawy czasowe, konkursy muzyczne, spotkania chórów, muzyka na wolnym powietrzu i kolorowy bal uliczny z pokazem sztucznych ogni.
Programy rozrywkowe dla dzieci, zawody sportowe i rodzinne konkursy przyciągają  wiele tysięcy ludzi.
Wystawa haftów Jasów (Jász)

Wybory Królowej Miodu ( Miedzynarodowe Targi Miodu)
Koncert w Kościele Głównym
Migawki z festiwalu „Csangó”
Znaczącą rolę w życiu kulturalnym naszego miasta i znajdujących się tu instytucji odgrywa Centrum Kulturalne im. DÉRYNÉ. O propozycjach turystycznych miasta Jaszberény  i jego okolic zawsze możemy otrzymać dokładne informacje w działającym w ramach Centrum Kulturalnego, Informacyjnym Biurze Turystycznym.
Centrum Kulturalne im. DÉRYNÉ
Biuro Informacji Turystycznej
Biblioteka Miejska i Centrum Informacyjne, będące w posiadaniu znacznej ilości książek i czasopism, świadczące także  szeroką skalę usług, oczekują na gości w odnowionym w 2005 roku budynku bibliotecznym.
Biblioteka Miejska i Centrum Informacji
Biblioteka Miejska i Centrum Informacji

Mieszkańcy miasta Jászberény dumni są ze sławnych ludzi urodzonych w tym mieście, a są to: Székely Mihály śpiewak operowy światowej sławy,  Déryné Széppataki Róza  artystka, która w pierwszej połowie XIX wieku , walczyła o podniesienie poziomu kultury narodowej. Tu urodził sie kompozytor  Palotásy János, który powołał w 1862 roku pierwsze i do dzisiaj działające Towarzystwo Śpiewacze.
Tradycje kultury muzycznej miasta pielęgnuja dwa chóry rangi festiwalowej: Chór Mieszany im. Palotásy János i Jásszági ÁFÉSZ Chór im. Székely Mihály, ponadto kilkakrotnie odznaczony złotą odznaką Chór „VASAS”. Wszystkie te  chóry szczycą się dużymi sukcesami osiągniętymi podczas wystepów i festiwali w kraju i za granicą. Chór wychowawczyń przedszkolnych „HARMONIA” również wzbogaca kulturę muzyczną miasta podobnie jak i istniejące tu chóry szkolne.
Palotásy János
Déryné Széppataki Róza
Székely Mihály
Chór Mieszany im. Palotásy János
Chór im. Székely Mihály

Zespół Ludowy „Jászság”  od 1971 roku chroni, pielęgnuje i gromadzi tańce ludowe, muzykę ludową i stroje ludowe w Jászság. Prezentując swoje tańce podczas występów krajowych, europejskich, azjatyckich i amerykańskich, zespół zajął wiele znaczących miejsc i stał sie bardzo znanym.
Od czasu powstania w 1970 roku Klubu Tańca Towarzyskiego „LEHEL – MELODY” -  wiele tysięcy młodzieży nauczyło się tańców nowoczesnych i wzięło udział w konkursach tanecznych organizowanych również za granicą.
Zespół Tańca  Ludowego „JÁSZSÁG”
Klub Tańca Towarzyskiego „ LEHEL – MELODY”
Bogate jest również życie sportowe miasta. Może sie ono poszczycić sukcesami drużyn żenskich piłki ręcznej i siatkówki, drużyny koszykówki mężczyzn, dumne jest również z wyników jakie osiągnęli zawodnicy jeżdżący na wrotkach, ponadto młodzież ma możliwość wypróbowania swoich sił w takich dyscyplinach sportowych jak piłka nożna, tenis, różne sporty samoobrony, szachy, itd. Związek sportowy w Jászberény to  organizacja, która wychowała  też wielu olimpijczyków.
Tablica pamiątkowa mistrza szermierki Gerevics Aladár
Hala Sportowa im. Kurta Sándor   
Mecz amatorskiej drużyny siatkówki
Mecz piłki nożnej Młodzików Rétsági Gyula

Instytucje kulturalne, organizacje cywilne, stowarzyszenia oraz grupy artystyczne przywiązują ogromną wagę do pielęgnowania tradycji, obok nowoczesnych kierunków artystycznych, organizują imprezy kulturalne i naukowe, biorą udział w budowaniu związków partnerskich  z zagranicą.
Przyjemne otoczenie parków w centrum miasta, obok kąpielisko z wodą termalną, plaża, basen, boiska sportowe, Ogród Zoologiczny i Botaniczny stwarzają możliwości do trenowania i  wypoczynku. Spokój domowy zapewniają działające w mieście hotele, pensjonaty i kwatery prywatne. Istnieje również możliwość zakwaterowania się w dobrych warunkach w internacie szkolnym.
Plaża i basen                       
Ogród Zoologiczny i Botaniczny

Charakterystyczne rolnicze, przez stulecia rozwijające się miasto Jászberény stanowi dzisiaj znaczące przemysłowo,  rolniczo i handlowo centrum okręgu. W sferze agrarnej, obok przekształconych spółdzielni rolniczych, oraz stowarzyszeń  drobnych producentów, coraz wiekszą rolę  w ostatnich latach odgrywają  rolnicy indywidualni. Znaczacą pozycję zajmuje produkcja zbóż ale na uwagę zasługuje również cebula i arbuzy z Jászság.
Poważne zaplecze gospodarcze stanowią: założona w Jászberény w 1951 roku Fabryka Drobiarek oraz w 1952 roku Fabryka Lodówek,
Zapoczątkowały one tu rozwój przemysłowy. Miasto stało sie znane za granica za sprawa lodówek „Lehel”. W następstwie prywatyzacji rozbudowała się  fabryka Elektrolux, a stało się to w poważnym stopniu  za sprawą współpracujących z nią przedsiębiorców.
Nie tylko  lodówki, zamrażarki ale także odkurzacze wysyłane są z fabryki na wszystkie kontynenty świata. Zapewnia ona możliwość zatrudnienia dla ok. 6-7 tysięcy  ludzi z Jászság .
Biurowiec Fabryki Elektrolux
Spółka Akcyjna Fabryki Drobiarek

Coraz bardziej rozwija się działalność małych przedsiebiorców, w pierwszym rzędzie usługi, gastronomia, a także  handel. W mieście znalazły dla siebie miejsce  sieci sklepów multinacjonalnych (Penny, Tesco).
Będąca w węgierskim, prywatnym posiadaniu, spółka akcyjna „Co-op Star” z siedzibą w Jászberény, w wielu województwach prowadzi  domy towarowe i sklepy.
Pierwsze Tesco w województwie
Dom Towarowy Spółki Akcyjnej „Co-op Star”
Bank K & H
Festiwal Coop
Kto znajdzie się w Jászberény, może być pewien , że miasto przyjmie go bardzo gościnie, a  wszystko to co ma  do zaprezentowania pozostawi po sobie niezapomniane wrażenia.